Sytuacja i odpowiedzialność za zdrowie psychiczne seniorów w Polsce
Polska jest jednym z najszybciej starzejących się społeczeństw w Europie. W ciągu dekady przybyło blisko 2 miliony osób w grupie w wieku 60/65 lat i więcej, a tym samym już przeszło co piąty mieszkaniec Polski ma ponad 60 lat.
Problem jest duży, jeżeli przyjrzymy się kondycji psychicznej polskich seniorów. W roku 2022 ponad półtora tysiąca seniorów odebrało sobie życie. Z danych policji wynika, że w samym województwie mazowieckim odnotowano 1363 samobójstw, z czego 364 to liczba samobójstw w grupie wiekowej 55+ (55 – 85+). Jak informuje fundacja Twarze Depresji co trzecia osoba, która odebrała sobie życie w 2022 była w wieku 60+.
Jedną z przyczyn odebrania sobie życia jest nieleczona depresja jak również uzależnienia.
Dużo o kondycji psychicznej polskich seniorów mówią dane NFZ. W 2021 roku 1,52 mln Polaków wykupiło leki przeciwdepresyjne, z czego 46,6% stanowiły osoby 55+. Według raportu w 2021 największą grupę Polaków wykupujących leki przeciwdepresyjne była grupa w przedziale wiekowym 65-74, dokładnie 554 443 osób. Wiek powyżej pięćdziesiątego roku życia przoduje też w rozpoznawaniu depresji jako choroby głównej bądź współistniejącej.
Dane powyżej mówią o zdiagnozowanej depresji, jednak ogromny odsetek seniorów nie diagnozuje się: „Depresja seniorów jest nie tylko trudno zauważalna, ale jak wynika z naszego doświadczenia, gorzej leczona. Większość seniorów, z którymi rozmawiamy, nigdy nie trafiło do psychiatry, nie mówiąc już o podjęciu psychoterapii. Leczenie kończy się na kontakcie z lekarzem rodzinnym i farmakologicznym, leczeniu objawów np. lekami nasennymi, uspakajającymi”. – mówi Aleksandra Inatowicz- Łubiańska, psycholog Antydepresyjnego Telefonu Zaufania.
Ryzyko wystąpienia kryzysu psychicznego – rośnie wraz z wiekiem
Powodów złej kondycji psychicznej polskich seniorów jest kilka. Człowiek w wieku dojrzałym mierzy się z różnymi kryzysami i tylko od jego elastyczności i odporności psychicznej zależy, jak sobie z tymi trudnościami poradzi. Jednym z najczęściej przeżywanych kryzysów jest przejście na emeryturę. Czasami nazywane bywa nawet „śmiercią społeczną”, bowiem jest początkiem nowej sytuacji psychicznej, społecznej oraz ekonomicznej człowieka. Zakończenie pracy zawodowej oznacza dla człowieka koniec pełnienia pewnej roli życiowej, prestiżu związanego z pracą/ stanowiskiem, utratę lub ograniczenie grona znajomych.
Wraz z przejściem na emeryturę wiąże się poczucie utraty użyteczności. Powoduje ono obniżenie samooceny i pewności siebie u seniorów. Użyteczność jest potrzebą, którą zaspokajamy, angażując się w role przynoszące korzyści nam samym oraz otoczeniu. Seniorzy często przechodzą również kryzys utraty bliskiej osoby. Wiąże się z wdowieństwem, którego ryzyko wzrasta wraz z wiekiem. Dotyka częściej kobiet niż mężczyzn z powodu różnic w długości życia. Utrata partnera w okresie późnej dorosłości jest dla wielu osób bolesnym doświadczeniem. Wiąże się przede wszystkim z poważnym zachwianiem wsparcia psychicznego, poczucia bezpieczeństwa, wizją braku najbliższego opiekuna w sytuacji choroby lub niedostatku. Wg badań wdowy i wdowcy gorzej oceniają jakość własnego życia w porównaniu z osobami, których małżonek żyje.
Seniorzy muszą zaakceptować również fakt, że ich zdrowie fizyczne się pogarsza, kondycja fizyczna, jak również atrakcyjność się obniża. Szczególnie jednak trudne jest, jeśli są to zmiany nagłe. Uświadomienie sobie nieodwracalności tych procesów, u wielu osób wiąże się
z obniżeniem nastroju i samooceny, szczególnie gdy istnieje dodatkowo konieczność uzyskania opieki i pomocy ze strony innych osób i/lub instytucji.
To jedne z nielicznych wymienionych kryzysów jakie mogą dotknąć osobę powyżej pięćdziesiątego piątego roku życia, nie wspominamy tutaj o tak zwanych zwykłych utrapieniach dnia codziennego, czy samotności, która też jest ogromnym problemem wśród seniorów. Co więcej, jeden przeżyty kryzys, nie zwalnia z następnych. W jednym roku więc osoba może przejść na emeryturę, stracić kogoś bliskiego i poważnie zachorować. Jeżeli senior jest początkowo w dobrej kondycji psychicznej, to przy natężeniu tak wielu sytuacji granicznych jego odporność z dużym prawdopodobieństwem się załamie.
Co te dane oznaczają dla osoby, która za chwilę ma przejść na emeryturę?
Osoba, która przechodzi na emeryturę powinna zachować szczególną czujność i wziąć odpowiedzialność za swoje zdrowie psychiczne.
Wymaga to dużej zmiany mentalnej w społeczeństwie, by Polacy zaczęli patrzeć na zdrowie psychiczne tak samo jak na zdrowie fizyczne. W zdrowiu psychicznym również ważna jest profilaktyka i odpowiedzialne podejście. Przykładowo, gdy zaczyna się sezon grypowy, podejmujemy różne działania, które mają nas uchronić przed zachorowaniem, od domowych sposobów jak mleko z miodem i czosnkiem, po dodatkową suplementację czy nawet szczepienia.
Idąc tym tropem, jeżeli wiem, że znajduję się w grupie ryzyka, gdzie pogorszenie nastroju i ryzyko depresji wzrasta, również szukam dla siebie specjalisty, psychologa, terapeuty, grupy wsparcia, gdzie zaopiekuję się moim dobrostanem psychicznym. Ważna jest tu świadomość wzięcia odpowiedzialności za swoje zdrowie psychiczne i wyzbycia się natywnych przekonań o usługach psychologów i psychiatrów, jeżeli ktoś takowe posiada. Psycholog w mentalności Polaków powinien się znaleźć w przekonaniach na takiej samej randze specjalisty jak kardiolog czy ortopeda. Jeden jest od duszy, nastawienia i wsparcia w trudnych momentach, drugi od kłopotów z sercem czy układem kostnym. Zdrowie psychiczne jest tak samo ważne jak zdrowie fizyczne. Oba niezaopiekowane w odpowiednim momencie, powodują cierpienie, a w skrajnych przypadkach śmierć człowieka. Najbardziej uzmysławiają nam to statystyki przytoczone na początku artykułu.
Jeżeli dokładnie przyjrzymy się czynnikom wpływającym na pogorszenie się zdrowia psychicznego seniorów, możemy również dojść do wniosku, że ta grupa społeczna jest szczególnie wyeksponowana na różne kryzysy, które mogą dotknąć człowieka w bardzo krótkim czasie. Ekspozycja na sytuację graniczne i wiedza o nich powoduje, że powinniśmy systemowo otaczać tą grupę dodatkową pomocą i wsparciem zdrowia psychicznego. Niezbędne są więc systemowe rozwiązania prewencyjne oddziałujące na cały dobrostan seniora, szczególnie na działania wspierające kondycję psychiczną i działające przeciw wykluczeniu i osamotnieniu.
#zdrowiepsychiczne #senior #depresja #srebrnadepresja #zdrowie
Autor:
Edyta Zawistowska-Rola – psycholog, członek zarządu fundacji ReVitaLife.
Terapeuta w trakcie szkoły logoterapeutycznej. Logoterapia to metoda psychoterapeutyczna, która pomaga odzyskać uczucie sensu życia, niezależnie od trudności, jakich ludzie doświadczają na swojej drodze. Pozwala przełamać pustkę emocjonalną oraz na nowo określić własne cele życiowe w oparciu o wartości. Szczególnie dedykowana dla osób w kryzysie egzystencjalnym.
Źródła:
https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze
https://twarzedepresji.pl/o-depresji-seniorow/
Raport NFZ „O zdrowiu – depresja”
